سیستم اطفاء حریق: راهنمای جامع و کاربردی

سیستم اطفا حریق (Fire Suppression System) از مهم‌ترین جنبه‌های ایمنی در ساختمان‌ها و محیط‌های صنعتی است. این سیستم‌ها به‌منظور جلوگیری از گسترش آتش‌سوزی و کاهش خسارات جانی و مالی طراحی شده‌اند. سیستم‌های اطفا حریق با استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته و مواد مختلف، آتش را در مراحل اولیه مهار می‌کنند. در این مقاله به بررسی انواع سیستم‌های اطفا حریق، نحوه عملکرد آنها، اجزا و مزایای هر یک خواهیم پرداخت.

سیستم اطفاء حریق چیست؟

سیستم اطفا حریق مجموعه‌ای از تجهیزات و فناوری‌ها است که برای شناسایی، اعلام و مهار آتش طراحی می‌شود. این سیستم‌ها نقش حیاتی در ایمنی ساختمان‌ها و محیط‌های صنعتی دارند و معمولاً از چند بخش کلیدی از جمله حسگرها، اسپرینکلرها (Sprinklers)، پمپ‌های فشار و پنل‌های کنترل تشکیل می‌شوند. سیستم‌های اطفا حریق به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:

• سیستم‌های اطفا حریق خودکار (Automatic Fire Suppression Systems)
• سیستم‌های اطفا حریق دستی (Manual Fire Suppression Systems)

این سیستم‌ها بر اساس نوع محیط و خطرات مختلف طراحی و به‌کارگیری می‌شوند. همچنین از نظر نوع ماده خاموش‌کننده و کاربرد، به چند دسته تقسیم می‌شوند:

سیستم‌های اطفا حریق آبی، سیستم‌های اطفا حریق گازی، سیستم‌های اطفا حریق فومی، سیستم‌های اطفا حریق پودری، سیستم‌های اطفا حریق آیروسل، سیستم‌های هیبریدی (Vortex)

اجزای کلیدی سیستم اطفا حریق

سیستم‌های اطفا حریق از چندین جزء کلیدی تشکیل شده‌اند که با همکاری یکدیگر به شناسایی و مهار حریق کمک می‌کنند. مهم‌ترین اجزا عبارتند از:

1. سیستم لوله‌کشی (Pipe Network):

   سیستم لوله‌کشی به‌عنوان یکی از اجزای اصلی سیستم اطفا حریق، وظیفه رساندن مواد اطفایی مانند آب، فوم یا گاز به محل وقوع حریق را بر عهده دارد. طراحی و نصب صحیح لوله‌کشی برای عملکرد بهینه سیستم بسیار مهم است.

2. نازل‌ها و اسپری‌کننده‌ها (Nozzles and Sprinklers):

   نازل‌ها و اسپری‌کننده‌ها مواد اطفایی را به صورت یکنواخت در محیط پخش می‌کنند. این اجزا به‌طور معمول در سقف ساختمان‌ها نصب می‌شوند و به محض شناسایی حریق، مواد اطفایی را به سمت آتش هدایت می‌کنند.

3. پمپ‌های فشار (Fire Pumps):

   در سیستم‌های اطفا حریق آبی، پمپ‌های فشار وظیفه تأمین فشار مناسب برای انتقال آب به لوله‌ها و اسپری‌کننده‌ها را برعهده دارند. این پمپ‌ها باید به‌طور منظم تست و بررسی شوند تا در مواقع اضطراری عملکرد مطلوبی داشته باشند.

4. کنترل پنل (Control Panel):

   کنترل پنل به عنوان مغز سیستم اطفا حریق عمل می‌کند. این پنل‌ها اطلاعات را از حسگرها و دتکتورها دریافت کرده و در صورت شناسایی حریق، سیستم اطفا حریق را فعال می‌کنند. کنترل پنل‌ها می‌توانند به صورت خودکار یا دستی تنظیم شوند.

انواع سیستم‌های اطفا حریق

سیستم‌های اطفا حریق به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: سیستم‌های اطفا حریق دستی و سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک. هر کدام از این سیستم‌ها دارای ویژگی‌ها و مزایای خاص خود هستند که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

1. سیستم اطفا حریق دستی

در این نوع از سیستم‌ها، تجهیزات برای اطفا حریق به نیروی انسانی وابسته هستند و برای کارکرد آن‌ها نیاز به استفاده دستی وجود دارد. رایج‌ترین تجهیزات اطفا حریق دستی عبارتند از:

• کپسول‌های آتش‌نشانی: این کپسول‌ها شامل انواع مختلفی هستند که بر اساس نوع حریق و مواد موجود در محیط به کار گرفته می‌شوند. برخی از انواع کپسول‌های آتش‌نشانی شامل پودر خشک شیمیایی، دی‌اکسید کربن (CO2)، ترکیبات هالوژنه و کف هستند.
• توپ اطفا حریق: این توپ‌ها به محض برخورد با شعله فعال می‌شوند و مواد خاموش‌کننده را پخش می‌کنند.

2. سیستم اطفا حریق اتوماتیک

این سیستم‌ها بدون نیاز به دخالت انسان عمل می‌کنند و به محض شناسایی آتش، به صورت خودکار فعال می‌شوند. این سیستم‌ها برای محیط‌هایی که سرعت و دقت در مهار آتش حیاتی است، مناسب هستند. انواع مختلفی از سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک وجود دارد که عبارتند از:

• سیستم اطفا حریق آبی (اسپرینکلر): سیستم‌ اطفا حریق اسپرینکلر از رایج‌ترین سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک هستند که از آب برای مهار آتش استفاده می‌کنند. این سیستم‌ها معمولاً در سقف ساختمان‌ها نصب می‌شوند و به محض شناسایی حریق، آب از طریق نازل‌های تعبیه شده پخش می‌شود. اسپرینکلرها به ویژه در پارکینگ‌ها، انبارها و ساختمان‌های مسکونی و تجاری کاربرد دارند.
• سیستم اطفا حریق گازی: در این سیستم‌ها از گازهایی مانند هالون، FM200، CO2 و Novec 1230 استفاده می‌شود. این سیستم‌ها برای محیط‌هایی که تجهیزات الکترونیکی حساس دارند، مانند دیتاسنترها و اتاق‌های سرور مناسب هستند. گازهای مورد استفاده در این سیستم‌ها به سرعت آتش را خاموش کرده و به تجهیزات آسیبی نمی‌زنند.
• سیستم اطفا حریق مه آب (Water Mist): سیستم مه آب از آب به صورت ذرات بسیار ریز (مانند غبار) برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کند. این سیستم با کاهش دما و کاهش میزان اکسیژن در محیط، آتش را مهار می‌کند و برای محیط‌های بسته و صنعتی مناسب است.
• سیستم اطفا حریق فوم: سیستم فوم از ترکیب آب و فوم برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کند. این سیستم به ویژه برای مهار حریق‌های مایعات قابل اشتعال مؤثر است. فوم با پوشاندن سطح مایع مشتعل، از ورود اکسیژن به آتش جلوگیری می‌کند و به این ترتیب آتش خاموش می‌شود.
• سیستم اطفا حریق پودری (آیروسل): سیستم اطفا حریق آیروسل (Aerosol) از ذرات معلق جامد و گاز برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کند. این سیستم به محض شناسایی حریق، ذرات ریز جامد را به محیط پخش می‌کند و با کاهش دما و کاهش اکسیژن، آتش را خاموش می‌کند. آیروسل‌ها به دلیل کارایی بالا و عدم نیاز به نصب لوله‌کشی گسترده، برای محیط‌های کوچک و بسته بسیار مناسب هستند.
• سیستم اطفا حریق هیبریدی (Vortex): سیستم ورتکس از ترکیب گاز نیتروژن و مه آب برای خاموش کردن آتش استفاده می‌کند. این سیستم با کاهش اکسیژن و خنک کردن محیط، آتش را مهار می‌کند و به عنوان یکی از کارآمدترین سیستم‌های اطفا حریق شناخته می‌شود.

روش‌های مختلف اطفا حریق

برای خاموش کردن آتش از سه روش اصلی استفاده می‌شود که هر یک بر یکی از عوامل اصلی آتش (سوخت، حرارت، و اکسیژن) تأثیر می‌گذارد. در ادامه به بررسی این روش‌ها می‌پردازیم:

1. سرد کردن (Cooling):

   سرد کردن آتش به معنی کاهش دمای آن است تا به زیر نقطه اشتعال برسد و فرآیند سوختن متوقف شود. این روش معمولاً با استفاده از آب یا مواد خنک‌کننده انجام می‌شود. سیستم‌های اطفا حریق آبی از این روش برای مهار آتش استفاده می‌کنند.

2. خفه کردن (Smothering):

   خفه کردن آتش با کاهش یا حذف اکسیژن انجام می‌شود. در این روش، با محدود کردن دسترسی آتش به اکسیژن، فرآیند سوختن متوقف می‌شود. سیستم‌های اطفا حریق گازی مانند سیستم‌های CO2 و هالون، از این روش برای خاموش کردن حریق استفاده می‌کنند.

3. جداسازی مواد قابل اشتعال (Fuel Removal):

   در این روش، با حذف یا قطع دسترسی آتش به مواد قابل اشتعال، آتش خاموش می‌شود. این روش بیشتر در مواردی که امکان حذف سوخت از محیط وجود دارد، مانند خاموش کردن حریق‌های مایعات قابل اشتعال، کاربرد دارد.

مزایای استفاده از سیستم اطفا حریق چیست؟

اقدامات لازم برای محدودکردن آتش موجب جلوگیری از گسترش خطرات و آسیب‌های آن می‌شوند. موارد زیر مزایای نصب سیستم اطفا حریق در ساختمان‌های مختلف است.

• حفاظت از جان انسان‌ها: این سیستم‌ها با ارائه واکنش سریع به حریق، به نجات جان افراد کمک می‌کنند.
• کاهش خسارات مالی: خاموش کردن سریع آتش، از خسارات مالی ناشی از آتش‌سوزی جلوگیری می‌کند و به حفظ زیرساخت‌ها کمک می‌کند.
• پیشگیری از گسترش آتش: با قطع زنجیره حریق و جلوگیری از گسترش آن، این سیستم‌ها امنیت محیط را افزایش می‌دهند.
• عملکرد اتوماتیک: سیستم‌های اطفا حریق اتوماتیک به‌صورت خودکار فعال می‌شوند و نیاز به دخالت انسانی ندارند، که این ویژگی در کاهش زمان واکنش بسیار مؤثر است.
• تنوع در سیستم‌ها: وجود انواع مختلف سیستم‌های اطفا حریق (مانند اسپرینکلر، گازهای پاک‌کننده، و سیستم‌های پودری) به کاربر اجازه می‌دهد تا با توجه به نیاز و نوع محیط، مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کند .

طراحی سیستم اطفا حریق در ساختمان‌ها

طراحی و نصب سیستم‌های اطفا حریق باید بر اساس استانداردها و آیین‌نامه‌های خاصی صورت گیرد تا از پوشش کامل مناطق مختلف ساختمان اطمینان حاصل شود. برخی از استانداردهای معتبر در طراحی سیستم‌های اطفا حریق شامل NFPA (National Fire Protection Association) و استانداردهای محلی و منطقه‌ای است. در طراحی سیستم اطفا حریق برای هر ساختمان، عواملی نظیر نوع ساختمان، ارتفاع، کاربری، تعداد ساکنین، و نوع مواد موجود لحاظ می‌شوند.

هزینه و قیمت سیستم اطفا حریق

هزینه سیستم‌های اطفا حریق بسته به نوع سیستم، نوع ساختمان، و تجهیزات مورد استفاده متفاوت است. سیستم‌های دستی معمولاً ارزان‌تر از سیستم‌های اتوماتیک هستند و به‌طور کلی هزینه کمتری برای نصب و نگهداری دارند. برخی از عوامل تأثیرگذار بر قیمت سیستم‌های اطفا حریق عبارتند از:

1. نوع سیستم: سیستم‌های دستی (مانند کپسول‌های آتش‌نشانی) به دلیل سادگی و عدم نیاز به تجهیزات پیچیده، معمولاً هزینه کمتری دارند. در مقابل، سیستم‌های اتوماتیک مانند اسپرینکلرها یا سیستم‌های گازی به دلیل نیاز به نصب تجهیزات بیشتر و پیچیدگی فنی، هزینه بالاتری دارند.
2. اندازه و پیچیدگی ساختمان: هرچه ساختمان بزرگتر و پیچیده‌تر باشد، نیاز به سیستم‌های اطفا حریق گسترده‌تری وجود دارد. تعداد طبقات، متراژ و نوع کاربری ساختمان عواملی هستند که بر تعداد تجهیزات مورد نیاز و در نتیجه هزینه نهایی تأثیر می‌گذارند.
3. نوع مواد اطفایی: نوع مواد اطفایی که در سیستم استفاده می‌شود نیز بر قیمت تأثیرگذار است. به‌عنوان مثال، سیستم‌های اسپرینکلر آبی به‌طور معمول ارزان‌تر از سیستم‌های گازی هستند. همچنین، مواد خاصی مانند فوم‌های ضدحریق یا گاز FM200 به‌دلیل ویژگی‌های خاص خود، هزینه بالاتری دارند.
4. هزینه نصب و نگهداری: علاوه بر هزینه تجهیزات، هزینه نصب و راه‌اندازی سیستم نیز باید در نظر گرفته شود. نصب سیستم‌های پیچیده مانند سیستم‌های اتوماتیک گازی یا اسپرینکلر نیاز به تخصص و تجهیزات خاصی دارد که ممکن است هزینه بالاتری داشته باشد. همچنین، هزینه‌های نگهداری و سرویس‌های دوره‌ای نیز از جمله هزینه‌های جاری این سیستم‌ها است که باید به آن توجه شود.

شرکت پیشگام گستر راتین با بهره‌گیری از دانش و تخصص به‌روز و پیشرفته کارکنان توانسته اقدامات لازم برای طراحی سیستم‌های مختلف اطفا حریق را با بهترین کیفیت انجام دهد و انواع سیستم‌های اطفا حریق را طراحی و تولید کند. همچنین تیم اجرایی و فنی این شرکت با ارائه مشاوره‌های تخصصی، خدمات نصب و تعمیر دوره‌ای و اجرای انواع سیستم‌ها توانسته اطمینان خاطر و رضایت متقاضیان دریافت خدمات را جلب کند.

جمع بندی و سخن آخر

سیستم‌ اطفا حریق راهکار موثر حفاظت از جان و مال ساکنین یک ساختمان است که با هزینه معقول و مناسب نصب می‌شود و از بروز خسارت‌های سنگین جلوگیری می‌کند. در این مطلب سعی کردیم اطلاعات دقیق و کاملی درباره مزایای نصب سیستم‌های اطفا حریق و انواع آن را در اختیار شما قرار دهیم تا بتوانید برای محافظت از خود بهترین تصمیم را بگیرید. امیدواریم این اطلاعات راهنمای مناسبی برای شما باشد.

این مطلب را به اشتراک بگذارید